Ο ορισµός της Αρχαιολογίας ως επιστήµης «της συστηµατικής µελέτης των υλικών καταλοίπων του απώτερου ή πιο πρόσφατου ανθρώπινου παρελθόντος µέσω της εφαρµογής θεωρίας και µεθόδου» είναι εξίσου διαφωτιστικός και σε άλλα πεδία του επιστητού.
Η Θεωρία της Τέχνης αλλά και η Ιστορία της οφείλουν και αυτές να συνεξετάζουν τις µεταβαλλόµενες µορφές των «ουτοπικών καταλοίπων» που τα έργα τέχνης αποτελούν κατά τον Ernst Bloch, µε τον ίδιο τρόπο που η «µελέτη των αρχαίων πραγµάτων», δηλαδή η Αρχαιολογία, αντιµετωπίζει τα αντικείµενά της.
Η ριζική αφαίρεση, η τέχνη που δηµιουργήθηκε από τους Malevich, Kandinsky, Mondrian, Rodchenko, Popova και πολλούς άλλους/ες, δηµιούργησε σεισµικές µεταβολές στην αυτοσυνείδηση της νεωτερικής τέχνης. Η απροκατάληπτη εξερεύνηση όλων των σύγχρονων καλλιτεχνικών πρακτικών, η αποτίµηση της σύγχρονης καλλιτεχνικής παραγωγικότητας σε όλα τα πεδία ευεργετούνται σήµερα από την επίµονη και διεξοδική µελέτη της αφαίρεσης ως της πλέον συστηµατικής εικαστικής γλώσσας.
Η στέρεη κληρονοµιά της που επηρέασε καθοριστικά µεταξύ άλλων κινηµάτων την op-art, τη λυρική αφαίρεση, τη ζωγραφική του χρωµατικού πεδίου και το µινιµαλισµό, συνεχίζει και σήµερα να αποτελεί προνοµιακό εκφραστικό όχηµα για τους νεότερους καλλιτέχνες. Πως είναι δυνατόν όµως ορισµένα ενδεικτικά έργα νέων ζωγράφων που φοιτούν η που προέρχονται από την Σχολή Καλών Τεχνών του ΑΠΘ να συνυπάρξουν χωρίς να συντριβούν από το ιστορικό βάρος που φέρουν τα τεχνουργήµατα (artefacts) αλλά και τα οικοδεδοµένα (ecofacts), που βρίσκονται σε µια αρχαιολογική θέση ιδιαίτερης σηµασίας όπως είναι αυτή της Πέλλας;
Η έκθεση WNLWN Λευκός θόρυβος στοχεύει να λύσει µε τον οφειλόµενο σεβασµό την φαινοµενική αντίφαση. Η συσχέτιση των ευρηµάτων µιας αρχαιολογικής θέσης µε σύγχρονα έργα ελπίζουµε πως έρχεται σε γόνιµη αλλά όχι ασεβή αντιπαράθεση µε δύο από τις θεµελιώδεις αρχές της αρχαιολογίας: την αρχή της συσχέτισης, σύµφωνα µε την οποία ένα εύρηµα είναι σύγχρονο µε άλλα ευρήµατα που βρίσκονται στο ίδιο περίβληµα, και την αρχή της επαλληλίας, σύµφωνα µε την οποία τα στρώµατα της Γης είναι διατεταγµένα το ένα πάνω στο άλλο διαδοχικά, µε τα κατώτερα να αποτελούν τα αρχαιότερα στρώµατα.
Σηµαντικοί θεωρητικοί της πρωτοπορίας όπως ο Peter Bürger θεωρούν την συνολική µεταπολεµική, καλλιτεχνική παραγωγή ως µια κενή περιεχοµένου µεταπρωτοπορία.
Την αντιµετωπίζουν ως το υπηρεσιακό όχηµα ανακύκλωσης των εξαντληµένων µορφών και των στρατηγικών που προέχονται από τις ιστορικές πρωτοπορίες που εκδηλώθηκαν τις δύο πρώτες δεκαετίες του εικοστού αιώνα.
Άλλοι, αντιµετωπίζουν το πληθωριστικό καλλιτεχνικό κύµα των τελευταίων δεκαετιών πιο θετικά, ως την ιστορικά αναγκαία συνάρθρωση ετερόνοµων υλικών, περίπου ανάλογη µε την συνολική µεταπολεµική πολιτική και κοινωνική διευθέτηση που καταρρέει σήµερα. Από ασύλληπτη απόσταση- χωρίς το σήµα του να ανιχνεύεται καν- ο µοντερνισµός του παρελθόντος, «υψηλός» και «χαµηλός» διακριτικά µεν αλλά αποφασιστικά επηρεάζει τις σηµερινές καλλιτεχνικές εξελίξεις. Στις µετατροπίες και τις παλινδροµήσεις της τέχνης των τελευταίων δεκαετιών, το κινούν αίτιο είναι φασµατικό. Η αµυδρή κίνηση του είναι ένα σχεδόν µη σήµα: ανιχνεύεται δύσκολα από την ευαισθησία των δηµιουργικών καλλιτεχνών. Ακόµη δύσκολότερα από αυτήν του ειδήµονος κοινού και των θεσµικών παραγόντων. Στην Οπτική και την Ακουστική κάθε πρόβληµα που ανακύπτει στη µέτρηση, την αποτίµηση ή τη µεταβίβαση κρίσιµων πληροφοριών των σωµάτων προκύπτει συνήθως από τα ασθενή, αδιαφοροποίητα σήµατα που αυτά εκπέµπουν. Αυτό το φαινόµενο ονοµάζεται λευκός θόρυβος. Οµοίως, στα πιο συνεπή νεωτερικά έργα τέχνης η αποτίµηση των «σηµάτων» που αυτά εκπέµπουν προς τους υποδοχείς τους, γίνεται αντιληπτή αρχικά µε την ίδια αβεβαιότητα που είναι συµφυής στα φυσικά φαινόµενα και στις απλούστερες φυσικές δοµές µε τα οποία η κοινή αντίληψη έχει συχνά τη τάση να τα ταυτίζει.
Η αβεβαιότητα αυτή αν παραµείνει ως έχει, αδιάφορη χωρίς αναπλαισίωση και ενίσχυση από την κριτική διάνοια εµποδίζει την ανάδειξη του κρίσιµου έργου που επιτελεί η τέχνη ήδη από το Διαφωτισµό στην συγκρότηση της υποκειµενικότητας. Ταυτόχρονα υποβιβάζει σε επίπεδο απλής πληροφορίας την µεταφυσική ουσία των έργων και φαλκιδεύει την appearance δηλ. την ακαριαία συνείδηση της σηµασίας τους σε απλή, εµπειρική αντίληψη της τέχνης.
Η συνύπαρξη αφαιρετικών σύγχρονων έργων µε τα τεχνουργήµατα (artefacts) του παρελθόντος στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Πέλλας προσπαθεί να καθαρίσει λίγο από τον «λευκό θόρυβο» που καταπνίγει εξίσου την τέχνη του παρόντος και του παρελθόντος.
Τριαντάφυλλος Τρανός
Δρ. Ειδικής Διδακτικής της Τέχνης
Περιοδική Εικαστική Έκθεση
Αρχαιολογικό Μουσείο Πέλλας
Διάρκεια Έκθεσης 1/4 – 30/8/2017
Artists
Μαρία Αλεξάνδρου
Γιώργος Ανδρέου
Ρένα Βαμβουκάκη
Λουκία Βασιλάκη
Ελισάβετ Βεντούλη
Γιώργος Ζαφειριάδης
Δέσποινα Ζηλίδου
Ναταλύ Ιωαννίδου
Βλάσης Κότιος
Αναστάσης Κοτσάκος
Ανδρέας Λάσκαρης
Κατερίνα Μαυρίδη
Διαμαντής Μπόμπας
Στέφανος Μωραΐτης
Μαρία Νικητοπούλου
Κώστας Ντουλματζής
Μαρία Παπαϊωάννου
Παναγιώτα Πελέκα
Νίνα Προύσαλη
Πέτρος Σουφλερός
Ana Maria Szőllősi
Κωστής Σπανόπουλος
Δανάη Συκινιώτη
Τζένη Φαλιαρίδου
Philippe La Ferrière
Παναγιώτα Φλουρή
Ιουλία Φλωρέντζη
Κωνσταντίνος Φωτίου
Χαρούλα Χρύσογλου
Επιμέλεια
Τριαντάφυλλος Τρανός
Οργάνωση
Δημήτρης Ζουρούδης
